Pandemi Sürecinde Çocuklar Hakkında Kesinlikle Bilmeniz Gereken 10 Soru

Bu yazımızda pandemi sürecinde çocuklar hakkında kesinlikle bilmeniz gereken 10 soruyu cevaplıyoruz. Ayrıca sizler de merak ettiğiniz sorularınızı yorumlar kısmından bizlerle paylaşabilirsiniz.

O HALDE SORULARIMIZI CEVAPLANDIRMAYA HEMEN BAŞLAYALIM !

1. Pandemi sürecinde çocuklarınızın psikolojisinin en minimal düzeyde etkilenmesi için anne ve babaların tutumları nasıl olmalı?

Pandemi sürecinde çocuklarınızın psikolojik sağlıklarını korumanız onları korona virüs salgınından korumanız kadar önemli. Çocukların içinde bulunduğu süreç hakkında ne düşündüğü, nasıl hissettiği onların psikolojik durumunu doğrudan etkilemektedir. Çocukların bu süreçte yaşadıkları olumsuzluklardan doğacak olan psikolojik sorunların karşısında onların psikolojilerini korumak ve güçlendirmek anne ve babaların birtakım çabaları ile gerçekleşir. Öncelikli olarak çocuklarınızı bu sürece sağlıklı bir şekilde adapte etmelisiniz. Yani çocuklarınızın pandemi sürecine uyum sağlamalarına olanak tanımalısınız. Bu aşamada yapacağınız ilk şey onları doğru şekilde bilgilendirmek olmalı. Sonrasında ise çocuklarınızın sorular sormasına izin vererek, bu soruları korku ve paniğe yol açmadan cevaplandırmalısınız. Çocukların pandemi sürecinden etkilenerek olumsuz sorular sorması muhtemel bir durum olduğu için özellikle bu soruları olumsuz şekilde cevaplandırmamaya dikkat edin. Çocukluk döneminde soyut durumların yeterince algılanamadığını düşündüğümüzde, çocuklarınıza somut örnekler vererek bilgilendirmenizin faydalı olacağını söyleyebilirim.

2. Bu süreçte çocuklarınızın psikolojik sağlamlığını güçlendirmek için neler yapmalısınız?

İlk olarak anne ve babaların bu sürecin getirdiği olumsuzlukların bilincinde olması gerekiyor. Çünkü anne ve babaların çocuklarının ruh sağlığını güçlendirmesi, onları bu süreçte olumsuz etkileyen psikolojik etkenlerin farkında olmasından geçer. Bu nedenle en çok önem vermeniz gereken şey onların karşı karşıya olduğu olumsuzlukları analiz etmek olmalıdır. Sonrasında çocuklarınızın duygu durumlarını onlarla konuşarak öğrenmeli ve onların duygularına önem vermelisiniz. Çünkü psikolojilerini güçlendirmeniz, onların duygularını anlamanıza ve onlara, onları anladığınızı hissettirmenize bağlıdır. Çocuklarınızın duygularının oluşum sürecinde ise dikkatli olmalısınız. Yani televizyon ve medyadaki abartılı ve korkutucu haberlerden çocuklarınızı olabildiğince korumalısınız. Davranış biçimlerinizi ise onların duygu ve düşüncelerini dikkate alarak oluşturmalısınız. Dolayısıyla bir sonraki başlıkta ele alacağımız önerilen davranış örüntülerine anne babalar tarafından oldukça dikkat edilmesi gerektiğinin üzerinde durmak istiyorum. Bu sayede çocuklarınızın psikolojik sağlamlığını güçlendirmeniz çok daha kolay olacaktır.

3. Bu süreçte anne ve baba olarak çocuklarınıza nasıl davranmalısınız?

Anne ve babaların her durumda birazdan önereceğimiz davranış örüntülerine sadık kalması çocukların psikolojik sağlığı açısından oldukça önemli.

Peki, bu davranış örüntüleri neler?

• Çocuklarınıza karşı sakin olun ve bu sakin tavrınızı koruyun.
•  Çocuklarınız ile olan rutinlerinizi uygulamaya devam edin.
• Çocuklarınızın duygularını olduğu gibi yaşamalarına ve ifade edebilmelerine izin verin.
• Çocuklarınızın bulundukları ortamları ve dolayısıyla duydukları şeyleri kontrol edin. Olumsuz durumlara tanık olmalarını ise olabildiğince engelleyin.
• Çocuklarınızın dikkatini dağıtacak şeylerle meşgul olun ve onların da size katılmasını sağlayarak sık sık onlarla farklı aktiviteler yapın.
• Bu süreçte kendi davranışlarınızı izleyin ve kendi davranışlarınızı kontrol edin.

 

4.  Yaş aralıklarına göre, korona virüsün çocuklarınızda oluşturabileceği olası psikolojik zararlar nelerdir?

• Okul öncesi çocuklarda davranış ve becerilerde gerileme, anne babaya aşırı düşkünlük, onlardan ayrılamama, onlardan ayrı uyuyamama gibi uyku sorunları, iştahsızlık oluşması, kaygılardan doğan birtakım korkular, altını ıslatma, saldırganlık, kalabalıktan aşırı korkma ve konuşma sorunları gibi sorunlar yaşanabilmekte.
• Okul çocuklarında huzursuz ruh hali, saldırganlık, anne babaya aşırı bağlanma, kâbuslar görme, ders çalışmada isteksizlik, belirgin dikkat sorunları, yapması beklenen görevleri yapamama ya da yanlış yapma, yaşa ve bilişsel gelişim düzeyine göre daha küçük yaştaki çocuk davranışlarının sergilenmesi gibi sorunlar yaşanabilmekte.
• Ergenlerde dönemsel olarak duygusal ve fiziksel değişiklikler devam etmekte olduğu için, salgın süreci ve salgından korunma tedbirleri birçok psikolojik soruna neden olabilir. Bazı ergenler böyle bir sorun olduğunu tamamen inkar edebilirler ve hayatlarında hiçbir değişiklik yapmadan devam etmeyi tercih edebilirler. Biz psikologlar buna inkar mekanizması diyoruz. Bu süreç ile yüzleşmeyi tercih eden ergenler ise; Uyku sorunları, yeme bozuklukları, aşırı huzursuz ruh hali, saldırganlık, içe kapanma, üzüntü duyma, yoğun kaygı yaşama, davranış sorunları, madde kullanımı gibi riskli davranışlar sergileme ihtimalleri inkar mekanizması geliştiren ergenlere kıyasla daha düşüktür. Daha önce benzer bir psikolojik sorun yaşayan ergenlerin bu süreç içerisindeki takibinin sağlanması ve gerekli durumlarda profesyonel destek alması bu noktada kritik bir konumdadır.

 

5.  Pandeminin çocuklarınıza karşı olan olumsuz etkilerini fark ettiğimizde ne yapmalısınız?

Çocuklarınızın bu süreçte bir takım korku, panik ve endişe durumları yaşaması gayet doğaldır. Hatta çocuklar bu durumları ebeveynlerinden görerek de tekrarlayabilir. Bu nedenle anne ve babaların kaygı ve stres yönetimini çok iyi şekilde gerçekleştirmesi gerekiyor. Bunu sağladıktan sonra çocuklarınız ile sık sık iletişim kurarak onların kendilerini rahatça ifade etmelerini sağlamalısınız. Bu şekilde pandeminin çocuklarınız üzerinde olan olumsuz etkilerini gözlemleyebilirsiniz. Pandemi sürecinin çocuklarınız üzerinde olan olumsuz etkilerini fark etmenizin tek yolu onları dikkatli şekilde gözlemlemenizden geçer. Fark ettiğinizde ise ilk olarak çocuklarınızın bu davranışlarını not etmelisiniz. Çünkü bu şekilde olumsuz etkilerin seyrini izleyebilirsiniz. Çocuğunuz üzerindeki olumsuz etkiler arttığında profesyonel desteğe başvurmanız gerekebilir.

6. Bu süreçte çocuklarınız ile iletişiminiz nasıl olmalıdır?

Çocuklar ile iletişim kurarken en önemli etken onların dilinden konuşabilmektir. Yani çocuklarınızın zihinsel dünyalarını bilerek onlarla iletişim kurmalısınız. Bu süreçte sağlıklı bir iletişim ağı kurabilmek onların doğru bilgilendirilmesini sağlamanız için oldukça önemli. Hatta tekrar tekrar sorduğu soruları bıkmadan tekrar tekrar cevaplandırmak da oldukça önemli. Çocuklarınız ile iletişim kurarken somut anlatımlardan yararlanabilirsiniz. Örneğin; korona virüsün çizimlerini yaparak neye benzediğini, insanlara nasıl bulaştığını onlara görsel olarak renkli anlatımlarla sunabilirsiniz. Ya da birtakım oyuncaklar, kuklalar ile canlı anlatımlar yapabilirsiniz. Ek olarak; çocuklar için hazırlanmış öğretici video ve görsellerden de yararlanabilirsiniz. Görsel materyaller çocukların daha iyi kavramalarını sağlar. Bu, her durum için her zaman geçerlidir, unutmayın. Ayrıca bu yöntemler, çocuğunuz ile olan iletişiminizi eğlenceli bir hale getirecektir. Çocuklarınız ile iletişiminizi güçlendirmeniz için sizlere bir takım önerilerimiz olacak:

– Karşılıklı etkileşim ve iletişimin sağlandığı istek, öneri ve düzeltilmesi gereken durumların sevgi ve anlayış çerçevesinde konuşulacağı kısa ve düzenli toplantılar oluşturabilirsiniz.

– Çocuğunuza daima sevileceğine ve bakılacağına dair güven vermelisiniz.

– Çocuğunuzun konuşmak istemediği konularda ona bu konuda konuşması için ısrar etmemelisiniz.

– Çocuklarınızın sorularına karşı kısa, dürüst ve anlayabileceği şekilde yanıtlar vermelisiniz.

– Çocuğunuz sorularını yinelediğinde, onlara karşı sakin kalarak, öfkelenmeden yanıt vermelisiniz.

– Çocuklarınızın kendini ifade etmelerini sağlayarak onların duygularını dinlemeli ve anlamaya çalışmalısınız.

– Eğer çocuğunuzun bir sorusunun yanıtını bilmiyorsanız, bunu dürüstçe ona söylemelisiniz. “Birlikte araştıralım, öğrenelim” diyebilmelisiniz.

 

7.   Korona virüs salgını tedbirlerini ya da önlemlerini çocuklarınıza nasıl anlatmalısınız?

Öncelikli olarak anne ve baba olarak bu tedbirlerin alınma sebebini çocuğunuza dürüst bir şekilde anlatmanız gerekiyor. Tabi ki bu anlatımı yaparken bir önceki sorumuzda ele aldığımız çocuklarımıza karşı olan iletişim biçimlerini özellikli olarak tercih etmeniz çocuğunuzun algılamasını kolaylaştıracaktır. Çocuğunuzun dilinden konuşarak anlatmanız çocuğunuzun algılamasını kolaylaştıracak ve hızlandıracaktır. Bunun sonucunda çocuğunuz da olağan dışı bir sürecin içinde olduğunun farkında olacak ve sağlıklı olmak için bu tedbirleri anlayarak uyum sağlayacaktır. Çünkü çocuğunuz bu şekilde kendini güvende hissedecektir. Çocukların bu süreçte nadiren de olsa karamsar, sıkılgan ve saldırgan tavırlar sergilemeleri normal bir durumdur. Anne ve babalar bu durumlarda çocukları ile etkili bir iletişim kurarak onlara psikolojik anlamda destek olmalıdır.

8. Pandemi sürecinde çocuklarınızın gelişimsel evrelerini güçlendirmek ve mahrumiyetlerini gidermek için neler yapmalıyız?

Sorumuzun başlığında da olduğu gibi çocuklarınızın geçirdiği birtakım gelişimsel süreçler bulunmakta. Bu gelişimsel süreçler nelerdir önce onların üzerinde durmak istiyorum. Devamında ise çocuklarınızın mahrumiyetlerini gidermek için yapılması gerekenlerden bahsedeceğim. Dil Gelişimi Süreci: Çocuğun dili kullanmayı öğrenmesi en temel gelişimsel süreçtir. Korona virüs sürecinde ise izolasyon dolayısı ile etkileşim sınırlandığı için dil kullanımı sekteye uğrayabilir. Dolayısıyla çocuklar birtakım iletişim sorunları yaşayabilir. Çocuklar gelişim süreçlerinde anne ve babalarını rol model aldıkları için öncelikli olarak anne ve babalar kendi konuşmalarına dikkat etmelidir. Anne ve babalar çocukları ile sık sık iletişim içinde olmalıdır. Ek olarak çocuğunuzun kendini ifade edebilmesine olanak tanıyan etkinlikler gerçekleştirmelisiniz. Örneğin; sesli kitaplar alabilir ya da ona siz kitap okuyabiliriz, ara ara okuduklarınızdan anladıklarını anlatmasını isteyebiliriz. İnce Motor Becerileri: Çocukların el ve parmaklarındaki küçük kasları kullanabilmesidir. Bu nedenle bu becerilerin gelişimi ilk olarak çocukların etrafındaki nesneleri kavrama hareketleri ile başlar. Çocuklar el ile ya da parmak ile kavrayarak el-göz koordinasyonu kurduklarında gelişimleri sağlıklı olacaktır. Bu nedenle korona virüs sürecinde çocuklarınızın kavrama hareketlerini güçlendirecek materyalleri çeşitlendirmeli ya da evde olan materyaller ile yapılan etkinlikleri çeşitlendirmelisiniz. Örneğin yazı yazmanın, resim yapmanın, makas kullanımının çokça olduğu oyunları oynatabiliriz. Ya da onlarla birlikte oyun hamurları, lego oyunları gibi parmaklarını ve ellerini etkili kullanmalarını sağlayacak oyunları oynayabilirsiniz. Kaba Motor Becerileri: Çocukların büyük kas gruplarının etkili şekilde çalışmasını sağlayan motor becerilerdir. Bu kaslar genellikle kol-bacak ve gövdede bulunur. Ev içinde bu büyük kaslar ile olan hareketler sınırlı olsa da anne ve baba olarak olabildiğince sınırları aşmalısınız. Örneğin ev içinde çocuklarınız ile birlikte esneme hareketleri ve spor yapabilirsiniz. Ya da çocuk ile birlikte dans ederek onun büyük kas gruplarını çalıştıracak dans figürleri oluşturabilir ve bunu belirli aralıklarla yineleyebilirsiniz.

Sosyal Beceri ve Öz bakım:

Çocukların diğer kişiler ile etkileşime geçmesi, bir konuşmayı başlatması, sürdürmesi ve sonlandırması, öfke gibi olumsuz duygularını ifade edebilmesi, uzlaşma yapabilmesi gibi beceriler sosyal beceriler arasında kabul edilmekte. Çocukların bu becerilerini güçlendirmek anne ve babaların tutumları ile ev içinde de mümkün olabilir. Dolayısıyla çocuklarınız ile olan iletişiminizi öncelikli olarak saygı ve anlayış çerçevesinde karşılıklı olarak gerçekleştirmelisiniz. Olası bir problem durumunda çocuğunuzun olumsuz duygularını yansıtmasına izin vermelisiniz. Ek olarak çocuğunuza öz bakımını öğreterek bu konu hakkında onlara sorumluluk vermelisiniz ki bunu küçük yaşta kazansınlar ve ileriki yaşamlarında uygulayabilsinler.

 

9. İzolasyon sürecinde çocuklarınızın sosyalleşmesini içinde nasıl sağlayabiliriz?

Çocukların anne ve babaları ile birlikte imkânlar dâhilinde, ev içerisinde sosyalleşmelerini sağlayacak birtakım etkinlikler yapması, çocuklarınızın duygu durumlarını düzenleyecek ve sıkılganlıklarını azaltacaktır. Çocuklarımızın ev içerisinde sosyalleşmelerini sağlayacak etkinliklere bazı örnekler verelim:

– Yemek yapma-yeme, yatma zamanı, çalışma düzeni ve egzersiz için bir takım rutinler oluşturmak ve bunlara uymak, (Örneğin her gün birlikte mutfağa girerek ve onun yönlendirmelerine dikkat ederek bazı tarifleri birlikte deneyebilirsiniz.)

– Çocukların ev işlerine katılımı ile kendinin var olduğunun farkına varması, (Örneğin sofra kurulumunda ona tabak koyma sorumluluğu vererek önemli bir görevinin olduğu düşünmesini sağlayabilirsiniz.)

– Oyunlar oynama, onlara uygun filmler ve belgeseller izleme gibi eğlenceli aktivitelerin planlanması, (Örneğin, çocuğunuzun sevdiği oyunları sıkılmadan onunla birlikte oynayabilir, hatta evde olan materyalleri kullanarak birlikte yeni oyunlar yapabilirsiniz ya da çocuğun ilgi alanı olan tarzlarda birlikte filmler izleyebilirsiniz.)

– Eğer önceden var olan aktiviteleriniz var ise bu aktivitelerin online olarak devamının sağlanması, (Örneğin daha önce düzenli olarak görüştüğü ve oyun oynadığı arkadaşları var ise çocuğunuzu o arkadaşları ile online bir ortamda bir araya getirmelisiniz.)

– Çocukların iletişim kanallarının zenginleştirilmesi, (Yakın/uzak akrabalar ile sık sık iletişime geçmesini sağlamalı, görüntülü sohbetler yapmasını sağlamalısınız.)

– Ortak paylaşım saatleri, (Haftanın belirli gün ve saatlerinde rutin olarak özellikle çocuğunuzun ilgisinin olduğu etkinlikleri tüm aile fertleri ile birlikte gerçekleştirmelisiniz. Örneğin birlikte, puzzle oynayabilir, suluboya ile resim yapabilir, kil çalışmaları yapabilirsiniz.)

 

10. Pandemi süreci geçtiğinde çocuklarınıza karşı olan yaklaşımlarınız nasıl olmalıdır?

Bu sürecin sonunda da çocuklarınınız dinlemeye devam etmeli, duygu ve düşüncelerini dikkate almalı, onların sorularına özenle cevap vermeli ve her durumda sakinliklerini korumalısınız. Ayrıca, çocuklarınıza karşı olan yaklaşımlarınız dikkatsiz ve özensiz olmamalı. Çünkü normalleşme süreci hepimizin istediği bir şey olmasına rağmen, birtakım psikolojik sorunları meydana çıkaracak farklı ortamları çocuklara sunacak. Bu nedenle normalleşme sürecine geçildiğinde bu sürecin sancılı olacağının bilincinde olarak öncelikle çocuklarınızın davranışlarını izlemelisiniz. Onları geriden geriye takip ederek, çocuklarının bu süreci nasıl atlattıklarını anlamanız onlara karşı olan davranışlarınızda anahtar bir role sahip olacak. Normalleşme süreci tamamlandığında ve çocuklar sürecin olumsuz etkilerinden biraz da olsa sıyrıldığında ve anne ve babalar onların diğer insanlarla olan iletişimlerini güçlendirmelerine olanak tanımalıdır. Çünkü uzun bir süre diğer insanlardan uzak kaldıkları için birtakım iletişim problemleri yaşayabilirler. Bunu önlemek için ailelerin imkânları dâhilinde çocuklarını sosyal aktivitelere yönlendirilmesi onlar için faydalı olacaktır. Sosyal aktivitelerin süresi boyunca anne ve babalar olarak çocuğunuza desteğinizi mutlaka hissettirmelisiniz. Son olarak; bu süreç tamamlandığında “çocuklarınıza sınır koymayın!” yaklaşımının doğru olmadığını söylemek istiyorum. Evet, çocuklar özgür ortamlarda büyümeli fakat sınırlarının olmaması olayların sonuçlarını öngörememelerine yol açar. Bu nedenle birtakım olumsuzluklar yaşanabilir. Hepimiz bu süreci farklı zorluklar yaşayarak geçiriyoruz. Fakat bir gün sona ereceği düşüncesi ile kendimizi yer yer telkin edebiliyoruz. Çünkü diğer tüm salgınların da belli bir başlangıç ve bitiş süreci olduğunu biliyoruz. Bu nedenle korona virüs salgınının da elbet bir gün biteceğini ve pandemi sürecinin sona ereceğini söyleyebilirim. Tüm dünyayı etkisi altına alan bu pandemi süreci bizim seçimimiz değil, ama bu süreci nasıl yaşayacağımız, nasıl atlatacağımız ve çocuklarımıza nasıl davranacağımız bizim seçimimiz.